“No man is an island”, schreef de Engelse dichter John Donne in 1624. Binnen het huidige culturele landschap zijn makers van immersieve producties echter nog steeds pioniers die vaak toch op hun eigen eilandje het wiel opnieuw zitten uit te vinden. Hoog tijd voor meer samenwerking en het delen van kennis en inzichten, vonden immersieve makers Puck van Dijk, Danny van Zuijlen en Thomas Brand. Zij besloten de handen ineen te slaan en gezamenlijk een traject van doelgroeponderzoek aan te gaan met hulp van publieksdata-expert Kim van den Brink van Ask Your Audience en Curious Culture, gefinancierd vanuit Platform ACCT.
“Het is goed dat er samenwerkingskansen komen vanuit de sector,” zegt Danny van Zuijlen van Studio Immersief. “Het is interessant om te kijken hoe je van concullega’s kunt groeien naar samenwerkingspartners. Dat brengt schaalvoordeel met zich mee, het schept een vertrouwensband en het is heel waardevol om te kunnen reflecteren op elkaars werk. Daar kom je verder mee.”
Het publieksonderzoek voor Studio Immersief werd gedaan tijdens een testfase van de immersieve murder mysteryvoorstelling Sleepy Hollow. “Het onderzoek was tweeledig en bestond uit surveys en gesprekken. We verwerkten de feedback meteen in de volgende playtest. Dat was superwaardevol.”
Ook multidisciplinair maker Thomas Brand zag direct de meerwaarde van deze aanpak en liet het publieksonderzoek uitvoeren op zijn installatie Mergel. “Meestal als je als maker zelf met je publiek praat zeggen ze dat het geweldig was, omdat ze je kennen of volgen. Nu werden mensen geïnterviewd door Kim, en dat levert objectieve, diepere inzichten op. Ik heb veel kwalitatief onderzoek gekregen, heel veel quotes die ik nu al verwerk in de verdere uitrol en ontwikkeling van het werk. Deze werkwijze leverde zoveel op dat ik eenzelfde proces nu verwerk in een volgende aanvraag. Het begrip ‘immersief’ is daarnaast enorm veelomvattend. Wij zijn drie heel verschillende makers binnen dat veld, en het is interessant om te kijken: zit er overlap in ons publiek? Voor mij was dat aanleiding om mee te doen.”
"publieksonderzoek zou vanzelfsprekend moeten zijn in je begroting en opzet"
Immersief theatermaker Puck van Dijk maakte twee jaar geleden de immersieve audiowandeling Reuzen van Noord, over en voor bewoners van Amsterdam-Noord. Het retrospectieve publieksonderzoek richtte zich op de blijvende impact van deze productie. Het zou eigenlijk heel normaal moeten zijn dat je als maker terughoort wat je werk teweegbrengt, vindt Van Dijk: “Dat moet eigenlijk ingebed zijn in je maakproces. Dat is iets wat dit publieksonderzoek voor mij heel erg heeft blootgelegd. Het is voor ons een no brainer om te willen weten wat de impact is van wat je hebt gemaakt, maar het is geen vanzelfsprekendheid in je begroting, je opzet, je budget. Dat zou het eigenlijk wel moeten zijn. Zeker aangezien fondsen, overheden en sponsoren vaak vragen wat de impact is van je voorstelling of productie.”
“Ik sprak een andere maker die voor een internationaal filmfestival geselecteerd is en vertelde over ons onderzoek”, vervolgt ze. “Zij kreeg de vraag van een programmeur die daar rondliep: hebben jullie ook publieksonderzoek gedaan? Waarop zij moest lachen en zei: “van welk geld?” De manier waarop wij het nu hebben gedaan is echt een triple win.”
Alle drie onderzochten de makers met Ask Your Audience afzonderlijk hun publiek na een gezamenlijke start van het traject en sloten af met een gezamenlijke reflectiesessie. “Het mooie was dat we daar de definitie van ‘publiek’ met zijn drieën bespraken,” vertelt Thomas Brand. “Dat samen scherpstellen biedt mogelijkheden om over je eigen artistieke werkpraktijk na te denken. Dat is een grote meerwaarde van dit gezamenlijk te doen.”
“Onder ons, immersieve makers, zeggen we eigenlijk nooit ‘publiek’,” vult Danny van Zuijlen aan. “We spreken over bezoekers, deelnemers of belevers. Publiek kijkt van een afstand, een deelnemer zit erin.”
Het gezamenlijk doorlopen traject leverde de makers meer op dan individuele data. “In het theater is publieksonderzoek, onderling contact en samenwerking al veel gebruikelijker”, zegt Thomas Brand. “In de immersieve wereld ben je een klein eilandje, een lone wolf die zijn eigen ding aan het maken is. Daar zit weinig kruisbestuiving. Het is heel waardevol om drie heel andere makers aan tafel te hebben en met elkaar over eenzelfde onderwerp te gaan praten. Dat zou veel vaker moeten gebeuren want dat is hartstikke leuk. We zijn helemaal geen concurrenten. We zijn gewoon met zijn allen een nieuw wiel aan het uitvinden.”
"wij zeggen eigenlijk nooit publiek. publiek kijkt van een afstand, een deelnemer zit erin"
Danny van Zuijlen benadrukt het belang van publieksonderzoek voor het aanwerven van nieuw publiek: “Ik zie ons immersieve makers als onderdeel van de experience economy. Wat kunnen we leren van pretparken, festivals, escaperooms? De mensen die daar heen gaan, zijn voor ons een interessante doelgroep, waar niet veel onderzoek naar is gedaan vanuit de cultuursector. Waarom is de drempel van een traditioneel theater zo hoog? Omdat er assets zijn waardoor nieuw publiek zich niet thuisvoelt, los van de inhoud van de productie. Dat vind ik interessant om te onderzoeken. Ik vind het gewoon machtig om te zien dat een festival als Tomorrowland of een park als Disneyland elementen heeft die wij kunnen implementeren, waardoor bezoekers zich meteen bij ons thuisvoelen.”
Puck van Dijk ziet een praktische toepassing van het gezamenlijk in kaart brengen van elkaars doelgroepen: “Ik was wel benieuwd naar de overlap in bezoekers, een soort venndiagram, daar wil ik naar kunnen teruggrijpen om te kijken hoe we elkaar meer kunnen ondersteunen met publieksgroepen. Als je een beetje op de hoogte bent van elkaars timeline en doelgroep kun je die laatste ook doorsturen naar elkaars werk.”
Danny van Zuijlen: “We zijn blij dat we via DigiPACCT konden deelnemen aan dit traject, dat bijdraagt aan een toekomstbestendige arbeidsmarkt in de culturele en creatieve sector. Door het verzamelen, delen en uitwisselen van kennis zijn we als makers verder gekomen.”
Lees meer over de werkwijze en resultaten van het onderzoek op de website van Studio Immersief.
